Το πιο μυστηριώδες χαρακτηριστικό του ανθρώπινου σώματος
Ανάμεσα στα τόσα ιδιαίτερα γνωρίσματα που κάνουν τον άνθρωπο ξεχωριστό, υπάρχει ένα μικρό κομμάτι του προσώπου που εδώ και δεκαετίες μπερδεύει τους επιστήμονες: το πηγούνι. Μπορεί να μην το έχετε σκεφτεί ποτέ σοβαρά, όμως είναι κάτι που κανένα άλλο ζώο δεν έχει – ούτε οι πιο κοντινοί μας συγγενείς, οι Νεάντερταλ. Γιατί άραγε;
Γιατί έχουμε πηγούνι ενώ τα άλλα ζώα όχι;
Η ερώτηση φαίνεται απλή, αλλά η απάντηση κάθε άλλο παρά ξεκάθαρη είναι. Οι ερευνητές έχουν προτείνει πολλές θεωρίες για το πώς και γιατί εμφανίστηκε το πηγούνι. Η πιο δημοφιλής άποψη είναι πως δεν πρόκειται για εξελικτικό «όπλο» ή εργαλείο, αλλά για ένα… τυχαίο αποτέλεσμα άλλων αλλαγών στο πρόσωπο.
Καθώς ο Homo sapiens εξελισσόταν, η διατροφή άλλαζε. Οι άνθρωποι μαγείρευαν το φαγητό τους, άρα δεν χρειάζονταν τόσο δυνατή γνάθο ούτε τόσο μεγάλα δόντια. Η κάτω γνάθος μίκρυνε, το πρόσωπο «μαλάκωσε», και το πηγούνι – απλώς – έμεινε εκεί να προεξέχει.
Οι επιστήμονες που προσπάθησαν να λύσουν το μυστήριο
Το 2015, μια ομάδα του Πανεπιστημίου της Iowa δημοσίευσε μια μελέτη που προκάλεσε αίσθηση. Σύμφωνα με τα ευρήματά τους, το πηγούνι δεν συνδέεται με τη δύναμη της μάσησης, αλλά με γεωμετρικές αλλαγές στο σχήμα του προσώπου. Με λίγα λόγια, όσο άλλαζε η μορφή του κρανίου, το πηγούνι «ξεχώρισε» περισσότερο.
Άλλοι επιστήμονες έχουν προτείνει πως ίσως παίζει ρόλο στη σταθερότητα της γνάθου ή στην απορρόφηση κραδασμών όταν μιλάμε ή μασάμε. Όμως, ακόμα κι αυτές οι θεωρίες δεν φαίνεται να εξηγούν πλήρως γιατί μόνο ο άνθρωπος το έχει.
Μήπως είναι θέμα ομορφιάς και έλξης;
Υπάρχει και μια πιο «ανθρώπινη» θεωρία: ότι το πηγούνι ίσως αποτέλεσε στοιχείο σεξουαλικής επιλογής. Κάτι σαν τη φανταχτερή ουρά του παγωνιού. Ίσως οι άνθρωποι με πιο εμφανές πηγούνι να θεωρούνταν πιο ελκυστικοί, και αυτό να βοήθησε το χαρακτηριστικό να περάσει από γενιά σε γενιά.
Αρκετοί ερευνητές, όμως, αντιμετωπίζουν αυτή την ιδέα με σκεπτικισμό. Δεν υπάρχουν σαφείς αποδείξεις πως το πηγούνι επηρέασε ποτέ την ερωτική επιλογή ή είχε κάποιο πρακτικό πλεονέκτημα.
Η θεωρία της «ήρεμης» εξέλιξης
Ένα ακόμα ενδιαφέρον σενάριο αφορά τη συμπεριφορά μας. Όσο οι πρώτοι άνθρωποι έγιναν λιγότερο επιθετικοί και πιο κοινωνικοί, μειώθηκαν και τα επίπεδα τεστοστερόνης. Αυτή η ορμονική αλλαγή ίσως επηρέασε τη δομή του προσώπου, δημιουργώντας πιο «μαλακά» χαρακτηριστικά – και αναδεικνύοντας το πηγούνι.
Αυτό το φαινόμενο το ονομάζουν μερικοί «αυτοεξημέρωση» (self-domestication). Δηλαδή, η ανθρωπότητα εξημέρωσε τον εαυτό της, όχι μόνο στη συμπεριφορά αλλά και στην εμφάνιση. Και κάπου εκεί, το πηγούνι μας έγινε ένα σύμβολο αυτής της μετάβασης.
Ο YouTuber με το πιο μακρύ πηγούνι στον κόσμο
Πέρα από την επιστήμη, υπάρχουν και μερικές… viral ιστορίες γύρω από το πηγούνι. Ένας Ιάπωνας YouTuber έγινε διάσημος για το απίστευτα μακρύ πηγούνι του, που του χάρισε εκατομμύρια προβολές στο TikTok και στο YouTube. Αν και πολλοί θεώρησαν πως πρόκειται για αποτέλεσμα αισθητικής επέμβασης, ο ίδιος επιμένει πως είναι φυσικό.
Το διαδίκτυο, φυσικά, γέμισε με memes, αλλά και σχόλια θαυμασμού. Το παράδειγμα αυτό δείχνει πόσο έντονα συνδέουμε τα χαρακτηριστικά του προσώπου με την ταυτότητά μας — ακόμα κι ένα «απλό» πηγούνι μπορεί να γίνει στοιχείο διάσημο στον κόσμο της pop κουλτούρας.
Το πηγούνι: ένα μικρό κομμάτι με μεγάλο μυστήριο
Παρά τις αμέτρητες έρευνες και θεωρίες, κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα γιατί το έχουμε. Δεν φαίνεται να έχει σαφή λειτουργία, ούτε να προσφέρει προφανές εξελικτικό πλεονέκτημα.
Ίσως, τελικά, το πηγούνι να είναι το αποτέλεσμα πολλών παραγόντων που συνέπεσαν τυχαία: η μικρότερη γνάθος, η μαγειρεμένη τροφή, η ήρεμη συμπεριφορά, η κοινωνικότητα. Ένα μικρό υπόλειμμα της ιστορίας μας που κουβαλά μέσα του την εξέλιξη, αλλά και τον ανεξήγητο χαρακτήρα της ανθρώπινης φύσης.
Και όσο κι αν προσπαθεί η επιστήμη να το εξηγήσει, το πηγούνι θα παραμένει εκεί, στο κάτω μέρος του προσώπου μας, να μας θυμίζει ότι κάποια μυστήρια της φύσης είναι φτιαγμένα για να μας γοητεύουν.
