Τι σημαίνει τελικά η φράση «έφαγε τον αγλέορα»; Ένα ταξίδι στη λαϊκή σοφία και την… υπερφαγία!
Αν σας έχει τύχει ποτέ να φάτε τόσο πολύ που να πείτε «δεν μπορώ να πάρω ανάσα», τότε σίγουρα κάποιος γύρω σας θα πέταξε τη φράση «έφαγες τον αγλέορα!». Μια φράση που μας κάνει να γελάμε – ειδικά στις οικογενειακές μαζώξεις με τραπέζια που ξεχειλίζουν από φαγητό – αλλά που κρύβει πίσω της μια πολύ πιο ενδιαφέρουσα ιστορία απ’ ό,τι φανταζόσασταν.
Πώς ξεκίνησε όλο αυτό με τον “αγλέορα”;
Ο «αγλέορας» (ή αλλιώς «αγκλέορας», «αγκλέουρας», «γαλατσίδα» – και ναι, έχει πολλά ονόματα) είναι στην πραγματικότητα ένα φυτό. Και μάλιστα δηλητηριώδες! Επιστημονικά ονομάζεται «ελλέβορος» και υπάρχει σε πολλές παραλλαγές στην Ευρώπη, αλλά στην Ελλάδα έχουμε έναν και μοναδικό εκπρόσωπο: τον «ελλέβορο τον κυκλόφυλλο». Το συναντάμε στα βουνά, ειδικά την άνοιξη, και έχει ανοιχτοπράσινα άνθη.
Μέχρι εδώ καλά. Όμως γιατί να πούμε ότι κάποιος “έφαγε” αυτό το δηλητηριώδες φυτό;
Το φυτό αυτό, όσο τοξικό κι αν είναι, χρησιμοποιούνταν από την αρχαιότητα για θεραπευτικούς σκοπούς – κυρίως για ψυχικές ασθένειες, αλλά και για δερματικά προβλήματα. Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι μπορεί να γιατρέψει τη μελαγχολία και την… τρέλα! Μάλιστα, λέγεται ότι ένας μάντης, ο Μελάμπους, είδε τις κατσίκες του να γίνονται ήρεμες αφού έφαγαν από αυτό και έτσι σκέφτηκε να το χρησιμοποιήσει και στους ανθρώπους. Τι σκέψεις ήταν αυτές, θα πείτε…
Ένα φυτό που φέρνει δυσφορία… όπως όταν τρως υπερβολικά
Η σύνδεση με το φαγητό γίνεται λόγω των συμπτωμάτων που προκαλεί ο αγλέορας: ναυτία, δυσφορία, εμετός, διάρροια και γενικά ένα έντονο αίσθημα ότι κάτι πάει πολύ λάθος με το στομάχι σου. Δεν ακούγεται πολύ μακριά από το πώς αισθανόμαστε μετά από ένα τεράστιο γεύμα, έτσι δεν είναι;
Γι’ αυτό και η φράση «έφαγε τον αγλέορα» σημαίνει ότι κάποιος έφαγε πάρα πολύ – σε σημείο που το σώμα του διαμαρτύρεται.
Η βυζαντινή… λύση στην πολυφαγία
Υπάρχει όμως και άλλη εκδοχή! Κατά τη Βυζαντινή εποχή, λέγεται ότι χρησιμοποιούσαν αυτό το φυτό για να προκαλέσουν εμετό και να αδειάσουν το στομάχι τους όταν το είχαν παρακάνει στο φαγητό. Ναι, σαν να λέμε «βοήθησέ με να ξεφορτωθώ το πολύ φαγητό γιατί δεν αντέχω άλλο». Από εκεί λοιπόν μπορεί να έχει ρίζες και η φράση μας.
Μια φράση που ακούμε περισσότερο τα Χριστούγεννα
Δεν είναι τυχαίο ότι η συγκεκριμένη ρήση ακούγεται κυρίως στις γιορτές – και ειδικά τα Χριστούγεννα, όπου το φαγητό ρέει άφθονο και οι κουζίνες δεν σταματούν να γεμίζουν τραπέζια. Από κουραμπιέδες και μελομακάρονα, μέχρι γεμιστές γαλοπούλες και σπιτικά μαγειρευτά, το στομάχι μας δοκιμάζεται… Και κάπου εκεί, πάντα κάποιος θα πετάξει με χιούμορ: «Ρε φίλε, έφαγες τον αγλέορα!»
Ένας θησαυρός λαϊκής σοφίας που πρέπει να διατηρήσουμε
Όπως και πολλές άλλες ελληνικές παροιμίες, έτσι και αυτή αποτελεί έναν μικρό θησαυρό πολιτιστικής κληρονομιάς. Οι παροιμίες είναι το πώς οι παππούδες και οι γιαγιάδες μας περιέγραφαν τον κόσμο γύρω τους – με απλότητα, σοφία και πολύ χιούμορ. Είναι σαν μικρές “χρονοκάψουλες” γεμάτες γνώση, που συνεχίζουν να έχουν νόημα ακόμη και σήμερα.
Κάθε φράση και μια ιστορία
Δεν είναι η μόνη ρήση με παράξενη προέλευση. Η ελληνική γλώσσα είναι γεμάτη εκφράσεις που ξεκίνησαν από απίθανες καταστάσεις ή ξεχασμένες συνήθειες. Και παρόλο που πλέον δεν θυμόμαστε πάντα από πού προέρχονται, συνεχίζουμε να τις χρησιμοποιούμε, να τις γεμίζουμε με συναίσθημα και να τις περνάμε από γενιά σε γενιά.
Η δύναμη του λόγου στην καθημερινότητά μας
Οι παροιμίες δεν είναι απλώς λέξεις. Είναι τρόπος να μιλήσουμε για τη ζωή, τα προβλήματα, τις χαρές και τα παθήματα μας με έναν απλό, αλλά βαθύ τρόπο. Και μέσα από φράσεις όπως το «έφαγε τον αγλέορα», δίνουμε και μια δόση χιούμορ στα πιο καθημερινά μας περιστατικά.
Οπότε την επόμενη φορά που θα βρεθείτε σε ένα γιορτινό τραπέζι και νιώσετε ότι δεν χωράει άλλο μπουκιά, ξέρετε τι να πείτε. Και όχι μόνο για να γελάσετε, αλλά και για να θυμηθείτε πόσο βαθιά ριζωμένες είναι κάποιες εκφράσεις στην ιστορία και την κουλτούρα μας.
