Η Φωτιά που Παραλίγο να Σβήσει τον Νεύτωνα: Καταστράφηκαν Χρόνια Έρευνας σε Λίγα Λεπτά;
Ήταν μια στιγμή που μοιάζει βγαλμένη από ταινία. Ένας επιστήμονας βυθισμένος στα πειράματά του, ένα δωμάτιο γεμάτο σημειώσεις και χειρόγραφα, κι ένα κερί που τρεμοπαίζει σε μια γωνία. Κι όμως, σύμφωνα με τη δημοφιλή ιστορία, αυτή η μικρή φλόγα παραλίγο να αλλάξει για πάντα την πορεία της επιστήμης. Ο Ισαάκ Νεύτωνας, ο άνθρωπος που έθεσε τις βάσεις της σύγχρονης φυσικής, βρέθηκε αντιμέτωπος με μια καταστροφή που θα μπορούσε να σβήσει σημαντικό μέρος της δουλειάς του.
Αλλά τι συνέβη πραγματικά; Κι ακόμη πιο περίεργο: πώς μπλέχτηκε ένας σκύλος σε όλο αυτό;
Η νύχτα που οι σημειώσεις του έγιναν στάχτη
Η ιστορία θέλει τον Νεύτωνα να επιστρέφει στο δωμάτιό του και να βρίσκει τις σημειώσεις του να καίγονται. Χαρτιά που του είχαν πάρει χρόνια να γράψει, υπολογισμοί που απαιτούσαν ατελείωτες ώρες, όλα παραδομένα σε μια φωτιά που άναψε μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα. Για έναν άνθρωπο τόσο αφοσιωμένο στη δουλειά του, η εικόνα αυτή μοιάζει σπαρακτική.
Λέγεται ότι η φωτιά ξεκίνησε από ένα κερί που αναποδογύρισε. Μια απροσεξία; Ένα τυχαίο ατύχημα; Ίσως. Όμως η ιστορία δεν σταματά εκεί.
Ο μυστηριώδης Diamond και η πιο διάσημη ατάκα
Κάποιοι υποστηρίζουν πως ο υπαίτιος δεν ήταν ο Νεύτωνας, αλλά ο σκύλος του. Ένας σκύλος με το όνομα Diamond, που –σύμφωνα με τη λαϊκή αφήγηση– χτύπησε το κερί και προκάλεσε τη φωτιά. Εκείνη τη στιγμή, ο Νεύτωνας θα φώναξε: «Ω, Diamond, Diamond, δεν ξέρεις τι έκανες!».
Είναι μια εικόνα σχεδόν κινηματογραφική: ο αυστηρός επιστήμονας, που τον έχουμε στο μυαλό μας πάντα σοβαρό και απόμακρο, να συντρίβεται μπροστά στη ζημιά που έκανε χωρίς να το καταλάβει το αγαπημένο του κατοικίδιο.
Όμως υπάρχει ένα μικρό πρόβλημα: κανείς δεν ξέρει αν ο Diamond υπήρξε πραγματικά.
Μύθος ή πραγματικότητα; Οι ιστορικοί έχουν αμφιβολίες
Όσο ρομαντική κι αν είναι αυτή η ιστορία, οι ιστορικοί δεν είναι καθόλου βέβαιοι ότι συνέβη. Πρώτον, δεν υπάρχει καμία ισχυρή απόδειξη ότι ο Νεύτωνας είχε σκύλο. Δεύτερον, δεν υπάρχουν σαφή στοιχεία πως έγινε όντως μια τέτοια φωτιά.
Κι όμως, η ιστορία υπάρχει και συνεχίζει να επανέρχεται ξανά και ξανά. Γιατί; Ίσως επειδή δίνει μια ανθρώπινη πλευρά σε έναν άνθρωπο που συχνά παρουσιάζεται ως κάτι σχεδόν υπεράνθρωπο. Μας κάνει να νιώθουμε πως ακόμη και οι ιδιοφυΐες μπορούν να χάσουν χρόνια δουλειάς μέσα σε μια στιγμή ατυχίας.
Τι χάθηκε εκείνη τη μέρα;
Αν δεχτούμε ότι η φωτιά συνέβη, τότε το μεγαλύτερο μέρος της ζημιάς φαίνεται πως αφορούσε σημειώσεις από πειράματα αλχημείας. Ναι, καλά διαβάσατε: ο Νεύτωνας, πέρα από φυσική και μαθηματικά, ασχολούνταν έντονα με την αλχημεία. Τον ενδιέφεραν μεταμορφώσεις υλικών, μυστικά της ύλης, θεωρίες που σήμερα μοιάζουν παράξενες αλλά τότε θεωρούνταν σημαντικές.
Το περίεργο είναι ότι αυτά τα αλχημικά χειρόγραφα είχαν μεγάλη αξία για τον ίδιο. Ήταν μέρος της προσωπικής του έρευνας, ακόμη και της πνευματικής του αναζήτησης. Αν χάθηκαν, τότε χάθηκαν κομμάτια της πιο άγνωστης πλευράς του.
Το έργο που έμεινε αλώβητο
Όσο σοβαρή κι αν ήταν η καταστροφή, φαίνεται πως οι πραγματικά θεμελιώδεις ιδέες του Νεύτωνα δεν επηρεάστηκαν. Η θεωρία της βαρύτητας, η κλασική μηχανική, οι μαθηματικές του αποδείξεις –όλα αυτά αναπτύχθηκαν κανονικά και πέρασαν μέσα στο αριστούργημά του, το “Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica”.
Με άλλα λόγια, η φωτιά –αν συνέβη– δεν κατέστρεψε τα θεμέλια της σύγχρονης επιστήμης. Απλώς πήρε μαζί της άλλου είδους σημειώσεις, σημαντικές μεν, αλλά όχι καθοριστικές για το έργο που άλλαξε τον κόσμο.
Γιατί επιμένουμε να θυμόμαστε αυτή την ιστορία
Ίσως επειδή μας θυμίζει πόσο εύθραυστη είναι η γνώση. Σήμερα τα πάντα αποθηκεύονται στο cloud, σε αντίγραφα, σε server. Τότε, όμως, ένα κερί ήταν αρκετό για να χαθούν χρόνια δουλειάς.
Μας θυμίζει επίσης ότι οι μεγάλες ιδιοφυΐες είναι άνθρωποι. Έχουν ατυχίες, κάνουν λάθη, χάνουν πράγματα που αγαπούν. Μπορούν να παλέψουν με τη μοίρα τους όπως όλοι μας. Και παρότι μπορεί να χάσουν κομμάτια της δουλειάς τους, δεν χάνουν ποτέ το πάθος τους.
Μια ιστορία που θα συνεχίσει να μας συναρπάζει
Είτε πρόκειται για αληθινό γεγονός είτε για έναν όμορφο μύθο, η ιστορία της φωτιάς του Νεύτωνα θα συνεχίσει να κυκλοφορεί. Γιατί δεν μιλά απλώς για έναν επιστήμονα που έχασε σημειώσεις. Μιλά για την ευθραυστότητα της ανθρώπινης προσπάθειας, για εκείνες τις στιγμές που όλα μοιάζουν έτοιμα να χαθούν –κι όμως, από τις στάχτες τους, γεννιέται κάτι ακόμα μεγαλύτερο.
